منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 294

خبرنگاری-کار خبرنگار

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

دراز کش-افتاده-خوابیده

 

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

خرکار-پرکار
تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی زدن-به عمد بی توجهی کردن-خود را بی اطلاع نشان دادن

 

چراغ باران-چراغانی

 

 

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

پیسی-بد رفتاری-آزار

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

باش !-نگاه کن-ببین

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

ته نشست-رسوب

 

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

 

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

پادگان-سربازخانه
چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

 

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد
 

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر
چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی
جلز و ولز-سوز و گداز

بالینی-کلینیکی

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

جمع کردن-گرد آوردن

ذلیل‌شده

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

ژوری-هیئت داوران

 

زیر چاق-حاضر-آماده
بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

پاره آجر-شکسته ی آجر

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

دُوال پا-آدم سمج

خال-نقطه ی سیاه-لکه
ذِله شدن-ذله آمدن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند
خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

چول کردن-شرمنده کردن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

حشری-شهوت ران-پر شهوت

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

خُل-نیمه دیوانه-سفیه
 

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن
خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

خدا کند-ای کاش

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

در ثانی-ثانیا-دوم

چوب خوردن-تنبیه شدن

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

 
 

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

 

ابرو انداختن(ابرو آمدن)
ته چین-نوعی پلو که در آن گوشت بره یا مرغ پخته را در ته دیگ می گذارند

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

 

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)
بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

 

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

 

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود
خبر داغ-خبر بسیار مهم

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

بید خورده-کهنه و فرسوده

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

دندان شکن-قاطع-محکم

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

دان-دانه-چینه

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر
خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

 
برچسب زدن-تهمت زدن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

ته نشست-رسوب
چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

پیله-مو

پس افتاده-بچه ی کسی

تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن

 

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

زمین گذاشتن سر-مردن

 
جون جونی-نگا. جان جانی
ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

چله دادن-برای مراسم چهلم مرگ کسی غذا دادن

زیر سر داشتن-آماده شدن

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

آب و خاک-میهن-دیار

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

 

آب تاختن(پیشاب کردن)

تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

اصحاب منقل(اهل گفت‌وگو و سخن)

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری
تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن
اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

خاکه زغال-ریزه ی زغال

خرمن-انبوه و پرپشت

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

زبون-حقیر-توسری خور

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

دک کردن-از سر وا کردن

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته
تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

ترش کردن-عصبانی شدن

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار
دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن
آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

 

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت
پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

 

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده
جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

 

ریخت و روز-سر و وضع-شکل و حالت
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

 

رم دادن-رماندن-فراری دادن

پَک و پهلو-سینه و چپ و راست آن

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

حیوانی-نگا. حیوانکی

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید
حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

 

 

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

 

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

ارباب حجت(اهل منطق)

درآمد-عایدی

ختم گرفتن-نگا. ختم گذاشتن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

 

دوام آوردن-استقامت کردن

خم شدن-دولا شدن
آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

رم دادن-رماندن-فراری دادن

چال افتادن-گود شدن

دُم کله پز را گرفتن-رفتن کسی بی سر و پا و آمدن کسی بی سر و پاتر به جای او

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

چتوَل-یک چهارم

الو(شعله‌ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم))

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

زهر چشم-نگاه خشم آلود

 
 

 

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است
برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن

داریه زدن-نواختن داریه-دایره زدن

به تور انداختن-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)
آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

چراغان کردن-جشن گرفتن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

چانه لغی-راز داری نکردن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن
رتوش-دستکاری و آرایش عکس
جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

 

 
تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

 

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

زبان پس قفا-نوعی گل است

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

 

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

 

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

درد دل-غم و اندوه درونی

 

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

جفتک زن-لگد زن

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

 
دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

دالبُر-بریده چون دال-منحنی وار بریدن

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری
حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر
جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن