کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت خودمونی فارسی قسمت پانزدهم

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

البرز(بلندقامت، دلیر)
آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
پا-حریف

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

 

 

خودخوری-حالت خودخور

تلکه بند شدن- تلکه کردن

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)
پت پتی-موتور سیکلت
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده
زهره کردن-بسیار ترساندن

به کارخوردن-بدرد خوردن-کارآمد بودن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی
تند نویس-کسی که سریع می نویسد

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست
چشم و همچشمی-رقابت
جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد
پینه زده-وصله کرده

 

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار
اله و بله-چنین و چنان

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

خود را بستن-پول دار شدن

حرف بی ربط-سخن نامربوط

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

حیوونی-نگا. حیوانکی

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

بی سیرت-بی آبرو

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

از پا در آوردن-سخت فرسوده و از کار افتاده کردن

 

پشت بام-سقف بیرونی بام
حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی
 

دوربین انداختن-دید زدن-چشم چرانی کردن
زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

آبدار-سخت-شدید-سنگین

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

زهر چشم-نگاه خشم آلود
جاده کشیدن-راه درست کردن
از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)
 

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

دور از شما ب-لانسبت
زیر شلواری-زیر جامه
چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

 

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

رم کردن-رمیدن-گریختن
ازرق شامی-اخمو-ترشرو

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

خرس-چاق و درشت-تنومند

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

عینک ذره بینی بسیار قوی

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

جا ماندن-فراموش شدن

حلق آویز-به دار کشیده

 

 

دود چراغ-کشیدن شیره

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

 

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن
تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

 

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

تته پته-لکنت زبان

 

آبِ دندان-حریف ساده

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

دست باف-بافته با دست

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

 

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

 
جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

 
چَک-سیلی-کشید
جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

 

دختر بچه-دختر کم سن و سال

 

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

خربان-صاحب خر-خرکچی

جایی-مستراح-توالت

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن

توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

 
 

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

اُق زدن-بالا آوردن

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

درگاهی-آستانه

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

 

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم
از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

چیلک دان-چینه دان

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

خلاصه نویسی-کوتاه کردن مطلب

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

چاچول باز-حقه باز-شیاد

 

بدک-نه چندان بد

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

بدلی-تقلبی-جنس بد

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن

چرند بافتن-یاوه گفتن-حرف بی هوده زدن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

احدالناس(کسی، فردی)

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند
بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد

 
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

ژوری-هیئت داوران

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند
بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

حقه زدن-فریب دادن

به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

پینکی رفتن-چرت زدن

 

پیله-مو

آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

بنده منزل-خانه ی من

تخت پایی-صاف بودن کف پا

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

 

آواز دادن(خواستن)

 

 

جیر و ویر راه انداختن-داد و فریاد راه انداختن
خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن
چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

حاجیت-بنده

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

 

دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

پا خوردن-فریب خوردن

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

 

چار طاق-به طور کامل

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن

اجباری(خدمت سربازی)
به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

 

بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

چاسان فاسان-آرایش-بزک

 

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

پُخت-هر نوبت از پختن

 

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

خیر مقدم-خوش آمد
 

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن
دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

چل زن-زن کوتاه قد

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند
خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است
 

چلغوز-فضله ی مرغ و کبوتر-آدم کوتاه قد و بی عرضه

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب
بی مخ-بی عقل-شجاع

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی
آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است
 

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن
چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

 

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

 

 

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

 

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

حرام و حرس-ریخت و پاش
چار چشم-کسی مه عینک می زند

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم
آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز
آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن
به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که
پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

 

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی
چُر-ادرار

جُربزه-قدرت-توانایی

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار
دله دزدی-عمل دله دزد

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی
آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

 

د ِ-زود باش!

اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

 

 
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

دو به هم زن-دو به هم انداز

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند
 

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)
جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن
آتشِ تر(شراب، لب معشوق)
آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

البرز(بلندقامت، دلیر)

جگرکی-جگر فروش

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

رشوه گیر-رشوه خوار
چل و چو-خبر دروغ-شایعه

بالای چشمت ابروست- به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست

پسله-جای پنهان-در نهان
ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد
خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

چار دیواری-خانه

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

 

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

ادا در آوردن(مسخرگی کردن، تظاهر کردن، تقلید کردن)

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن
بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

خرس-چاق و درشت-تنومند