صدام حسین تکریتی رهبر حزب بعث و رییس جمهور عراق، با پاره کردن معاهده ۱۹۷۵ الجزایر، خوزستان ایران رو استان محمره کشور خود خواند و ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، اولین حمله اونا به خاک ایران شروع شد.
قرار بود ارتش مسلح عراق تنها تو یه هفته خوزستان و بقیه بخشا رو به تصرف خود در آورد، اما پس از گذشت ۸ سال با دفاع قهرمانانه ملت ایران، بدون واگذار شدن حتی یه وجب از خاک میهن، صدام قطعنامه ۵۹۸ خاویر پرز دکویار دبیر کل وقت سازمان ملل متتحد رو قبول کرد و جنگ تموم شد.
حاصل ماجراجویی صدام که اونو سردار قادسیه می خوندن، میلیونا کشته و زخمی به جا گذاشت و هزاران میلیارد دلار خسارت به زیر ساختای عراق و کشورمون وارد گردید. اسنادی که بعدا از جنگ نابرابر هشت ساله منتشر شد، نشون داد که ده ها کشور رژیم عراق رو در برابر ایران پشتیبانی تسلیحاتی و مالی کرده بودن. آلمان، فرانسه، آمریکا و کویت، فقط بخشی از اونا هستن.
تنها ۲۴ ساعت از حمله سراسری رژیم بعث به کشورمون نگذشته بود که نیروهای هوایی ارتش جمهوری اسلامی در یکم مهر ماه ۵۹ تو یه حرکت غافل گیر کننده و متهورانه، با به کار گیری ۱۴۰ فروند شکاری بمب افکن به شکل عملیاتی به نام کمون ۹۹، بیشتر پایگاه های هوایی عراق به جز پایگاه الولید که در غرب عراق واقع شده بود رو بمباران کردن.
این عملیات اونقدر ضربه کاری به نیروهای هوایی عراق وارد کرد که حیرت زدگی کارشناسان نظامی غرب رو به دنبال داشت.
عراقیا که در ماه های ابتدایی جنگ تحمیلی، خاطره تلخ و خونین حمله هوایی تاریخی ایران در اول مهر ۵۹ رو نمی تونستن از یاد ببرن، واسه جلوگیری از خسارتای گسترده به توان هوایی خود، عزمشونو جزم کردن کلیه هواپیماهای اصلی رو به مرز اردن منتقل کنن تا زیر پدافند هوایی محکمی که به قول صدام، نفوذ به عمق خاک عراق رو به آرزوی ایرانیان بدل می کرد، از حمله احتمالی در امان باشن.
اما این آرزو چند ماه بیشتر دووم نیاورد و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در یکی از متهورانه ترین و پر افتخار ترین عملیات هوایی قرن بیستم، تونست در پانزدهم فروردین ۱۳۶۰، پایگاه اچ ۳ رو با حمله فانتومای خود به طور کامل نابود کنه.
این عملیات غرور آفرین که حمله به اچ ۳ نامیده شد، یکی از پیچیده ترین حملات هوایی قرن بیستم معرفی گشت. گزارش امروز ما شما رو با بخشایی از این حماسه تاریخی آشنا می کنه.
این حمله دلیل شد خسارتای غیر قابل تصوری به ارتش بعث عراق وارد شه و ۴۸ فروند هواپیماهای شکاری- بمب افکن شامل میگ ۲۱، میگ ۲۳، سوخو ۲۰، سوخو ۲۲، توپولف ۱۶ و میراژ ویرون شده و یا آسیب جدی دیدن.
آرزویای بر باد رفته سردار قادسیه
حمله تاریخی نیروی هوایی ایران با ۱۴۰ فروند هواپیما که به نابودی تعداد خیلی از پایگاه های هوایی ارتش بعث در روز دوم جنگ منجر شد، هراسی غیر قابل تصور رو در میان فرماندهان ارشد عراق بوجود آورد. اونا واسه جلوگیری از تکرار عملیات هوایی نیروهای ایرونی و مقابله به هدف قرار گرفته شدن به وسیله عقابان تیر پرواز نیروی هوایی ارتش، عزمشونو جزم کردن کلیه هواپیماهای اصلی خود رو به نقطه ای امن منتقل کنن.
تنها نقطه ای در غربی ترین منطقه عراق از تیر رس نیروهای هوایی ایران خارج بود که مرز اردن در اونجا قرار داشت. عراقیا تصور می کردن که هیچ اسکادران از جون گذشته ای، نتونه به اون جا برسه و اونا رو هدف بذاره. بخاطر این، در ۲۱ دی ۱۳۵۹ بخشی از هواپیماهای عملیاتی خود رو به پایگاه های الولید منتقل کردن.
این پایگاه شامل یه پایگاه اصلی و دو پایگاه فرعی بود که که به اون اچ ۳ می گن و پدافند بسیار قدرتمندی داشت.
چند روز پس از قرار گرفتن هواپیماهای رژیم بعث در پایگاه الولید، صدام حسین در تلویزیون این کشور ظاهر شد و در نطقی تلویزیونی اعلام کرد دیوار آتشی در کشور ایجاد کرده که هیچ ایرونی توان ورود به عمق خاک عراق رو نداره. به دنبال این اعلام، شهید سرتیپ جواد فکوری فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، در ۱۵ بهمن سال ۱۳۵۹ در جلسه ای با بزرگان نیروی هوایی، بخش خاص طرحای نیروی هوایی رو مسئول بررسی این عملیات کرد.
به واسطه اقدامات اطلاعاتی و امنیتی، در جلسه ای منتفی شدن حمله به پایگاه الولید اعلام شد، اما دو طرح درباره این عملیات تحت بررسی قرار گرفت:
طرح اول: به شکل این طرح، شونزده فروند فانتوم شامل چارده اصلی و دو رزرو به پرواز در می اومدن که ۶ تانکر سوخت رسان هم همراه اونا بود. ۳ تانکر در داخل خاک ایران قرار می گیرن و ۳ تانکر در منتهی الیه غرب عراق. واسه مراقبت از هر تانکر ۲ فروند اف ۱۴ هم به پرواز در میان. این طرح یه عالمه از هواپیما رو به وجود می آورد و خطر شکست عملیات و خسارت گسترده رو به دنبال داشت.
طرح دوم: در این طرح، ۱۲ فروند فانتوم شامل ۱۰ فروند اصلی و ۲ فروند رزرو در نظر گرفته شده بود. چهار تانکر سوخت رسان با همون شرایط با اونا همراه بود. در این طرح تعداد جنگندها و تانکرها کم می شد ولی وضعیت فانتوما به دلیل کمبود تانکر سوخت رسان حساس می گشت و احتمال این که ۲ فروند فانتوم از دست بره فراوون بود.
طرح ایذایی: در همین بین مرحوم سرتیپ خلبان «بهرام حواس جمع» در این مورد طرحی رو آماده و به صورت پنهونی با شهید فکوری مطرح کرد که براساس اون ۱۰ فروند فانتوم مسلح شامل ۸ فروند اصلی و ۲ فروند رزرو به پرواز درآیند و واسه گمراه کردن دشمن هم موقع ورود فانتوما به خاک عراق ۲ فروند اف ۵ به کرکوک حمله کنن. مکان استارت حمله هم پایگاه دوم شکاری تبریز بود. شهید فکوری بعد از مطالعه این طرح، اونو عملی دونست و موافقت خود رو با اون اعلام کرد.
درباره خاطرات خلبانانی که در این جنگ شرکت کرده بودن، در این ویدیو اطلاعات جالبی دریافت می کنین.
شکست طرحا
هر دو طرح مطرح شده، به دلیل خیانت عوامل نفوذی و هم اینکه اطلاع پیدا کردن عراقیا از موضوع لغو شدن. قرار بر این شد که در جلسه ای ، شهید فکوری شکست این طرح رو اعلام کنه.
جلسه اعلام شکست این طرح در فیلم حمله اچ ۳ که بعدا ساخته شد، استفاده شد.
جلسه نامبرده که در نیمه دوم اسفندماه برگزار گشت، درباره وضعیت جبهه های جنگ، قرار گرفتن نیروهای ایرونی و عراقی و… بود.
پس از پایان جلسه، شهید فکوری سرتیپ (سرهنگ اون زمان) «فر ج ا… براتپور» که از معاونان عملیات یکی از پایگاه های هوایی بود رو احضار کرد و اجرای ماموریتی سری، مهم و حیاتی رو بهش ابلاغ کرد و تاکید داشت که شخصا فرماندهی دسته پروازی رو رو دوش بگیره.
طرح عملیات تاریخی ترین حمله هوایی قرن بیستم
بلاخره پس از دو نقشه مطرح شده، طرح سوم و سری رونمایی شد.
در جریان این طرح، ۱۰ فروند فانتوم که ۲ فروند رزرو هستن، در شرایط به طور کامل امنیتی و در سکوت رادیویی از پایگاه شهید نوژه همدان به پرواز در میان و به طرف دریاچه ارومیه پرواز می کنن.
هواپیماها اون جا در ارتفاع پست با دو فروند تانکر سوخت رسان برخورد می کنن. بعد از سوخت گیری، از نوار مرزی ترکیه وارد عراق شده و در اون جا با دو تانکر که از راه بین المللی خارج شدن، برخورد می کنن و بعد از سوخت گیری دوباره به سمت پایگاه های الولید رفته، اون جا رو بمباران کرده و از همین راه برمی گردن.
این طرح به صورت به طور کامل سری پی گیری می گشت و قرار بر این شد که این عملیات در سحرگاه روز پانزدهم فروردین ماه انجام شه.
نکته مهم در طراحی این عملیات، سبک بودن جنگندها و برق آسا بودن حمله بود.
تاریخی ترین ۱۵ فروردین ایران
۱۵ فروردین سال ۱۳۶۰، تاریخی ترین ۱۵ فروردین ایران بود. این روز بزرگترین آزمون نیروی هوایی ارتش بود. در ساعت یه بامداد روز ۱۵ فروردین ماه سال ۱۳۶۰، خلبانان منتخب عملیات بدون اطلاع قبلی به پست فرماندهی فراخوانده شدن و بی درنگ جلسه توجیهی انجام شد و کلیه موارد و چگونگی انجام این عملیات واسه کلیه خلبانان تشریح گشت.
قرار بر این شد که فانتوما به دو دسته ۴ فروندی تقسیم شن. لیدر یکی از دسته ها سرهنگ براتپور و لیدر دسته دیگه سرتیپ (سرهنگ اون زمان) «فرهادپور» بودن. در آخر جلسه توجیهی، از طرف لیدر دسته پروازی اعلام شد احتمال شهادت در این عملیات بالاست، پس هر کدوم از خلبانان به هر دلیلی آمادگی ندارن اعلام کنن تا نفر جانشین در لیست اصلی قرار گیرد.
اما همه اعلام آمادگی کردن. پس از انجام فریضه نماز و با روشن شدن هوا، عملیات شروع شد.
توضیح عملیات حمله به اچ ۳
پیش بینیای دقیقی واسه این عملیات انجام شده بود و از شب قبل هواپیماهای هر گروه پروازی هم مشخص شده بودن. بعد از اعلام شماره هواپیماها از طرف گردان نگهداری، خلبانان یکی پس از دیگری در کابین قرار گرفتن. این در حالی بود که خود پرسنل گردان نگهداری هم از جزئیات این عملیات خبر نداشتن.
اینجوری ۱۰ فروند هواپیمای اف ۴ در سکوت کامل رادیویی به پرواز درآمدند. درطول انجام این عملیات، فقط دو بار سکوت رادیویی شکست.
یکی هنگام پرواز که هر هواپیما بعد از بلند شدن از روی باند شماره خود رو اعلام می کردن و دوباره بعد از پایان عملیات سوخت گیری، رمزی رو اعلام می کردن. اما در فیلم حمله به اچ ۳، واسه اینکه وضعیت عملیات به اطلاع تماشاگر برسه، دیالوگایی بین عوامل پروازی رد و تبدیل میشه که در جریان عملیات اصلی نبود.
بعد از پرواز، فانتوما راه خود رو به سمت دریاچه ارومیه پیش گرفتن و در حالی که هوا ابری بود، در ارتفاع پست با دو فروند تانکر سوخت رسان ۷۴۷ برخورد کردن و اولین مرحله سوخت گیری بعد از گذشت ۲۰ دقیقه با موفقیت انجام شد.
بعد فانتوما به سمت مرز پرواز کردن. در همین زمان دو فروند اف ۵ از پایگاه هوایی تبریز به سمت پالایشگاه کرکوک به پرواز درآمدند و تو یه حمله موفق، این پالایشگاه رو بمباران کردن
در این هنگام فانتوما در نزدیکی مرز قرار داشتن. اونا در ساعت هفت و پنجاه و هشت دقیقه صبح با رسیدن به نقطه صفر مرزی، به دو دسته ۴ فروندی تقسیم شدن و ۲ فروند رزرو هم برگشتن. (جمعا ۸ فروند، ۶ فانتوم E و ۲ فانتوم D وارد عراق شدن.)
در همین زمان به فرمانده پدافند عراق اطلاع میدن که تعدادی هواپیمای ناشناس در نوار مرزی ترکیه دیده شده که اون اعلام می کنه هواپیماها واسه ترکیه س. فانتوما به صورت دسته ۴ تایی با فاصله ۵۰۰ پا از همدیگه، در ارتفاع پایین از شهر مرزی زاخو گذشتند و وارد خاک عراق شدن. اونا ارتفاع خود رو به پایین ترین سطح ممکن رسونده و به راه خود روی نوار مرزی ترکیه ادامه دادن.
الولید با خاک برابر می شه
گروه اول به فرماندهی سرتیپ فرهادپور در ساعت هشت و چهل و پنج دقیقه به پایگاه اول حمله می کنه.
گروه دوم در ساعت هشت و پنجاه به پایگاه دوم حمله می کنه.
گروه سوم به فرماندهی سرتیپ براتپور به سمت پایگاه سوم (اصلی) حمله می کنه.
در حالی که هنوز گروه سوم به پایگاه اصلی نرسیده بودن، دو گروه دیگه کار خود رو تموم کردن، چون اونا فاصله کم تری نسبت به این پایگاه داشتن. دود به وجود اومده به وسیله انفجار هواپیماها و انبارها، همه فضا رو پر کرده بود و پدافند و موشکای زمین به هوای دشمن از هر طرف واسه سرنگونی فانتوما شلیک می شد.
سرتیپ براتپور با دیدن این شرایط، تصمیم میگیره بجای این که از راه از پیش تعیین شده به پایگاه سوم حمله کنه، با گردشی به سمت راست از سمت مخالف به اونا حمله ور شه که اینجوری موفق به غافلگیری اونا می شه.
پایگاه دشمن از استتار خیلی خوبی بهره مند بود، طوری که حتی رنگ سقف آشیانها هم به رنگ زمین بودن و روی ادوات هم خوب پوشونده شده بود.
وقتی که گروه سوم به فرماندهی سرتیپ براتپور روی پایگاه می رسن، عراقیا که فکر نمی کردن خلبانان ایرونی جسارت و توانایی لازم جهت حمله به اون جا رو داشته باشن، به طور کامل غافلگیر شدن.
اونا که مشغول کارای روزمره بودن، اول تصور کردن که هواپیما واسه خودشونه که به سمت اونا میاد. هم اینکه به دلیل تغییر جهتی که داده شده بود، لوله های توپای ضد هوایی اونا هم سمت مخالف رو نشونه گرفت و به اصطلاح دیوار آتیش اونا در سمت دیگری بود.
فانتوما با رسیدن به بالای پایگاه، شیرجه رفته و همه بمبای خود رو رها می کنن و پایگاه رو به جهنمی از آتیش تبدیل می کنن؛ طوری که در بعضی از نقاط به دلیل ارتفاع کم فانتوما، زبانه آتیش به ارتفاع هواپیماها هم می رسید.
برگشت پیروزمندانه عقابا
حالا خوبیش اینه فانتوما تونستن خود رو به مرز رسونده و همه در محل مقرر سوختگیری چهارم رو بکنن و تلاش عراقیا واسه سرنگونی اونا هم بی نتیجه موند. فانتوما بعد از سوختگیری، همه به پایگاه شهید نوژه همدان برگشتند.
پرسنل نگهداری که در آخرین لحظات برگشت فانتوما، از موضوع حمله با اطلاع شده بودن، با هیجان درباره چگونگی این عملیات سخن می گفتن و چون چیزی درباره جزئیات اون نمی دونستن، به سراغ جانشین فرمانده پایگاه رفته و نگرانی خود رو در مورد سلامتی گروه پروازی بیان می داشتن.
پرسنل پایگاه که از عملیات شجاعانه خلبانان مبهوت مونده بودن، بی صبرانه در انتظار برگشت همه خلبانان دقیقه تعدادی می کردن. آخرسر چرخای اولین گروه فانتوما باند فرودگاه رو لمس می کنه و پرسنل گردان پرواز و نگهداری، با چشمانی اشکبار که نشون دهنده دیدار دوباره خلبانان بود و با فریاد ا…اکبر و قربونی کردن گوسفند، به استقبال اونا می رن.
پرواز نتیجه داده بود. خلبانان پردل و جربزه بعد از چهار ساعت و چهل دقیقه پرواز با سرعت بالا و با چهار نوبت سوختگیری در راه رفت و برگشت، موفق شده بودن غیرممکن رو ممکن کنن و ضربه مهلکی به پیکر نیروی هوایی عراق وارد بیارن.
خلبانان تاریخ ساز نیروی هوایی ارتش ساعاتی پس از ورود، به دیدار رهبر در جماران رفتن.
پس از این عملیات موفق، ترانه خلبانان خلبانان با صدای جمشید نجفی به افتخار نیروی هوایی ارتش ساخته شد که با استقبال عمومی همراه گشت.
